اگزوز خودرو واجزای آن

به یکی از قطعات خودرو که وظیفه انتقال دود ایجاد شده در اثر واکنش های شیمیایی ایجاد شده در سیلندر را به محیط خارج از خودرو به عهده دارد اگزوز ماشین گفته می شود. امروزه ویژگی این قطعه خودرو افزایش یافته است و وظایف دیگری را نیز بر عهده دارد.

اگزوز‌ها وظیفه انتقال دود حاصل از واکنش‌های شیمیایی درون سیلندر‌ها را به خارج از سیستم پیشرانه اتومبیل و هدایت آن به محیط را دارند. با توجه به معیارهای سختگیرانه استانداردهای آلایندگی وسایل نقلیه و بحران انرژی در دنیا و تلاش در جهت افزایش راندمان خروجی موتورهای احتراق داخلی، امروزه تلاش تمام خودروسازان بر این است که با استفاده از تکنولوژی های روز و همچنین با استفاده از نوآوری بتوانند محصولاتی با کمترین مصرف سوخت و کمترین آلایندگی را تولید کنند. سیستم اگزوز یکی از قسمت هایی است که کاهش آلایندگی های محیط زیست و همچنین بهبود عملکرد موتور ماشین تاثیر دارد، اجزای سیستم اگزوز خودرو از قسمت های مختلف تشکیل شده و وظایف متعددی دارد که در این مقاله به طور کامل با آن آشنا خواهیم شد.

وظایف سیستم

اجزای سیستم اگزوز خودرو علاوه بر هدایت گازهای حاصل از احتراق به محیط وظایف دیگری نیز بر عهده دارند که عبارتند از:

1. جلوگیری از اتلاف انرژی حرارتی موتور

2. جلوگیری از لرزش موتور

3. کاهش دمای گازهای خروجی

4. کاهش صدای گازهای خروجی

5. کاهش آلایندگی گازهای خروجی

اگزوز چیست؟

اگزوز یکی از سیستم های اصلی تمامی خودرو ها است که وظیفه آن خارج کردن گاز های تولید شده توسط موتور خودرو در فرآیند احتراق می باشد. کاهش آلایندگی های گاز های خروجی یکی دیگر از وظایف اگزوز خودرو است که قدری مهم است که اگر این سستم مشکل داشته باشد، خودرو گواهی معاینه فنی را دریافت نخواهد کرد.

• اجزای سیستم اگزوز خودرو

اگزوز ماشین از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که در ادامه به طور کامل در مورد تمامی این قطعات توضیح داده شده است. به طور کلی سیستم اگزوز از قسمت های به نام منیفولد دود، لوله، مبدل کاتالیستی، منبع (در بعضی از خودروها) و قسمت انتهایی لوله اگزوز تشکیل شده است .

منیفولد خروجی دود – چدنی اگزوز  (Manifold)

منیفولد خروجی مجرایی است که گازهای خروجی را از محفظه احتراق به لوله اگزوز منتقل می کند. بیشتر منیفولدها از جنس چدن (Cast Iron) و یا از جنس فولاد ضد زنگ هستند. منیفولد خروجی به ازای هر خروجی در سر سیلندر موتور، یک مجرا خروجی را داراست که در نهایت همه وارد یک کانال می شوند. سطح تماس این قطعه با سرسیلندر را به گونه ای توسط ماشین کاری تخت (Flatness) میکنند تا کاملاً منطبق بر سطح مجراهای خروجی سر سیلندر شود.

البته برای جلوگیری از هرگونه نشتی از یک واشر مخصوص نیز استفاده می شود. این واشرها اغلب از جنس مس و یا نوعی مواد نسوز هستند. شایان ذکر است که در موتور خطی منیفولد در کناره موتور قرار میگیرد و در موتور V شکل به هر یک از سر سیلندرها یک منیفولد دود نصب می شود.

مبدل کاتالیستی (کاتالیزوری)

مبدل های كاتاليستی با هدف كاهش آلودگی هوا، در مسیر گازهای خروجی موتورهاي بنزيني نصب شده اند. که باعث ایجاد یک سری واکنش های شیمیایی بین گازهای آلاینده حاصل از احتراق خودرو می شوند. این مبدل ها انواع مختلفی دارند که واکنش های شیمیایی هرکدام از آن ها بسته به نوع موتورو سوخت مصرفی متفاوت است.

کاتالیست برای كاهش همزمان سه نوع گاز سمی و آلاينده هوا شامل: مونوكسيدكربن (CO) هيدروكربن هاي حاصل از احتراق ناقص (HC)، و اكسيد نيتروژن (NOX)، و تبديل آنها به گازهاي غيرسمی بخار آب (H2O)، نيتروژن (N2 ) و دي اكسيد كربن (CO2)، مورداستفاده قرار می گيرند.

مبدل کاتالیزوری دو راهه – اکسید کننده (Two Way Catalytic)

این نوع از کاتالیزورها به طور عمده در موتور های دیزل برای کاهش آلاینده های منوکسیدکربن و هیدروکربن های نسوخته به کار می روند. به علت عدم توانایی این گونه از کاتالیست ها در کاهش آلاینده های اکسید نیتروژن، امروزه در خودرو های بنزینی مورد استفاده قرار نمی گیرند.

مبدل کاتالیزوری سه راهه – اکسید احیاء کننده (Three Way Catalytic)

این نوع کاتالیست ها در خودروهای سواری کاربرد دارند و برای کاهش آلاینده های منوکسیدکربن و هیدروکربن­های نسوخته و اکسیدهای نیتروژن بکار می رود و نکته بسیار مهم این است، زمانی این کاتالیست ها بالاترین راندمان را دارند که نسبت وزنی هوا به سوخت در حدود 14.6 تا 14.8 باشد.

نگهدارنده های اگزوز (Exhaust Brackets)

اجزای مختلف سیستم اگزوز در طول خودرو توسط نگهدارنده هایی به اتاق متصل می شوند. جنس این نگهدارنده ها اغلب از لاستیک یا لاستیک منجیت دار است که مانع از انتقال لرزش سیستم اگزوز به شاسی و بدنه خودرو می­ شود.

انباره اگزوز یا صدا خفه کن (Muffler)

با توجه به اینکه فرآیند احتراق متوالی در موتور تولید صداهای زیادی می نماید از این رو در سیستم اگزوز خودرو از قطعه­‌ای به نام انباره یا صدا خفه کن که جنس ورق آن از فولاد ضد زنگ یا ورق فولاد با روکش آلومینیم است استفاده می­کنند.

وظیفه اصلی این قطعه کاهش سرعت گازهای خروجی و بی صدا کردن آن ها است. صدا خفه کن باید طوری طراحی شود که گازهای خروجی موتور در آن به آرامی انبساط یافته و به اندازه کافی از انرژی حرارتی و سرعت آن کاسته شود.

همچنین باید فشار منفی در آن به میزان قابل قبول برسد. فشار منفی بالاتر از حد مجاز از خروج گازهای اگزوز جلوگیری کرده و تخلیه کامل دود را با اشکال روبه رو  می کند که نتیجه آن افت قدرت مفید موتور خواهد بود. گاهی برای بی صدا کردن دودها از دو صدا خفه کن (به خصوص در موتورهای پر قدرت) استفاده میشود.

حسگر اکسیژن (Oxygen sensor)

درخودروهای انژکتوری از حسگر اکسیژن جهت تعین مقدار اکسیژن موجود در گازهای خروجی موتور بهره می­‌برند. این حسگر در مسیر خروج گازهای اگزوز خودرو، قبل و بعد از مبدل کاتالیستی کانورتور نصب می شوند، و بر مبنای داده های ارسالی، ECU میزان بهینه ترکیب هوا و سوخت را در موتور خودرو مشخص می­کند.

لوله اگزوز (Tail Pipe)

لوله ای درز دار از جنس فولاد ضدزنگ که وظیفه آن انتقال گازهای خروجی از مانیفولد دود به مبدل کاتالیستی، صدا خفه کن و نهایتا به فضای آزاد را برعهده دارد. در برخی خودروهای امروزی از لوله های اگزوز چند لایه فولادی ضدزنگ استفاده می­شود، لوله های دو لایه، یک لایه درون لایه دیگر قرار دارد و در لوله های سه لایه، یک لایه پلاستیکی بین دو لایه فلزی قرار دارد، هر دو نوع لوله می توانند شدت صدای گاز خروجی را به نحوه مطلوبی کاهش دهند. و قطر خروجی لوله اگزوز با توجه به حجم موتور از 30 تا 50 میلی متر تغییر می­کند.

• گرفتگی اگزوز خودرو یکی از مشکلاتی است که ممکن است برای اکثر خودرو ها رخ دهد و اگر به سرعت متوجه آن نشد و این مشکل را برطرف نکرد، می تواند مشکلات زیادی برای خودرو و از جمله موتور ماشین به دنبال داشته باشد، لذا در این مقاله قصد داریم تا به طور کامل روش تست گرفتگی اگزوز خودرو را بررسی کنیم.

مشکلات گرفتگی اگزوز خودرو

اگزوز یکی از قسمت های حیاتی تمامی خودرو ها می باشد که ممکن است در طولانی مدت دچار خرابی و مشکلات مختلف شود، گرفتگی اگزوز یکی از مشکلاتی است که ممکن است برای این قطعه رخ دهد و هزینه های زیادی در بر داشته باشد، بنابراین انجام تست گرفتگی اگزوز و آشنایی با نشانه های گرفتگی اگزوز می تواند در کاهش این هزینه و جلوگیری از وارد شدن صدمات جانبی به موتور ماشین موثر باشد.

اگزوز خودرو وظیفه خارج کردن گاز های داغ و سمی تولید شده در موتور خودرو را دارید و اگر این کار به درستی به علت گرفتگی این قطعه انجام نشود، گاز های تولید شده ناشی از فرآیند احتراق به صورت ناقص از اگزوز و موتور ماشین خارج شده و در نتیجه به موتور و کاتالیزور فشار زیادی وارد می شود؛ شایان ذکر است که خرابی کاتالیزور و موتور هزینه های زیادی به دنبال دارد بنابراین باید حتما تست گرفتگی اگزوز به صورت دوره ای انجام شود.

نشانه های گرفتگی اگزوز خودرو

علائمی همچون کاهش شتاب ماشین، افت توان خودرو، افزایش غیر طبیعی دمای اگزوز، شنیدن صدا های غیر طبیعی از اگزوز، بوی سوختگی و غیر طبیعی از اگزوز، و … برخی از موارد و نشانه های گرفتگی اگزوز می باشد که در صورت مشاهده این علائم باید سریعاً برای انجام تست گرفتگی کاتالیزور و اگزوز اقدام کنید.

روش های تست گرفتگی اگزوز خودرو

برخی از اصلی ترین روش های تست گرفتگی اگزوز خودرو عبارت اند از:

بررسی توان و قدرت موتور ماشین

باید توان موتور ماشین را با توان قبلی مقایسه کنید و اگر متوجه افت شدید توان شده اید، این افت توان می تواند نشانه های گرفتگی اگزوز خودرو شما باشد. البته که افت توان می تواند علت های مختلفی داشته باشد ولی معمولا افت شتاب و قدرت موتور به خاطر مشکلات مربوط به اگزوز و کاتالیزور می باشد.

بررسی قدرت خودرو در مسیر های سربالایی

اگر خودرو دچار گرفتگی اگزوز شده باشد این گرفتگی در شتاب ماشین تاثیر زیادی خواهد داشت که این افت شتاب و کاهش قدرت موتور در مسیر های سربالایی به شدت احساس می شود، بنابراین اگر خودرو شما در سربالایی شتاب نمی گیرد یا به سختی حرکت می کند، در صورت عدم مشکلات مربوط به ایسیو و موتور به احتمال خیلی زیاد اگزوز ماشین گرفته است.

داغ شدن اگزوز

از دیگر روش های مناسب برای تست خرابی و گرفتگی اگزوز، تست دمایی این سیستم می باشد، شایان ذکر است که در صورت گرفتگی اگزوز و کاتالیزور، دمای اگزوز بسیار بالا می رود و این نشانه از عدم خروج کافی گاز از اگزوز می باشد، برای این کار می توانید دست خود را نزدیک اگزوز نگهدارید و اگر دمای زیادی احساس کردید به احتمال زیاد اگزوز ماشین گرفته است. برای انجام این کار می توانید از دماسنج های لیزری نیز استفاده نمایید.

بررسی صدای اگزوز

یکی از روش های مناسب برای انجام این تست، بررسی صدای اگزوز خودرو می باشد، اگزوز نباید صدای خیلی آرامی داشته باشد، صدای اگزوز باید به گونه های باشد که وقتی در پشت ماشین و نزدیک اگزوز قرار می گیرید، باید صدای آنرا به خوبی بشنوید اما اگر صدایی از اگزوز به گوش نمی رسد و یا صدایی شبیه به صدای خفگی تولید می کند، می تواند نشانه از گرفتگی اگزوز باشد.

بررسی دود خروجی

برای این تست باید دست خود را نزدیک اگزوز خودرو قرار دهید تا بتوانید دود یا گاز خارج شده از اگزوز را با دست حس کنید. دود اگزوز باید پرتاب خوبی داشته باشد به طوری که برخورد آنرا به دست به صورت کامل حس کنید، اما اگر حس خاصی در زمان خارج شدن گاز از اگزوز روی دست خود ندارید، به احتمال خیلی زیاد اگزوز دچار گرفتگی شده است.

دستگاه از دستگاه دیاگ

دیاگ زدن یکی از روش های تست سلامت اگزوز در خودرو های مدل بالا می باشد، بنابراین اگر خودرو شما دارای سنسور سلامت اگزوز باشد، در صورتی گرفتگی این مشکل به کامپیوتر مرکزی ارسال شده و با دستگاه دیاگ می توان متوجه این مشکل شد، اما در صورتی که خودرو شما فاقد این تکنولوژی است می توانید از روش های قبلی برای انجام این تست استفاده نمایید.

تست گرفتگی اگزوز با کاغذ

استفاده از یک تکه کاغذ یکی از ساده ترین و کاربردی ترین روش ها برای تست گرفتگی اگزوز خودرو می باشد که می توانید خیلی راحت آنرا انجام دهید. برای این کار یک تکه کاغذ را بردارید و مقابل اگزوز خودرو قرار دهید، پرتاب گاز های خروجی از اگزوز باید به قدری باشد که کاغذ به طور کامل به عقب پرتاب شود، اما اگر زمانی که کاغذ را در مقابل اگزوز قرار می دهید و پرتاب دود به قدری است که کاغذ مقدار کمی تکان می خورد، نشانه از گرفتگی اگزوز ماشین می باشد.

• از بین بردن گرفتگی اگزوز

در قسمت های قبلی به طور کامل تمامی روش های تست گرفتگی اگزوز و کاتالیزور خودرو توضیح داده شد، لازم به توضیح است که گرفتگی کاتالیزور می تواند به خاطر آلودگی و کثیفی این قطعه باشد، از آنجایی که کاتالیزور یکی از قطعات مصرفی خودرو است، بعد از چندسال دچار این آلودگی ها شده و باید تعویض گردد که هزینه تعویض آن هم مبلغ نسبتا بالایی می باشد.

یکی از روش های مناسب برای از بین بردن آلایندگی های کاتالیست، استفاده از دستگاه کاتالیزور شور می باشد که تاثیر فراوانی در از بین بردن گرفتگی اگزوز خودرو دارد. این دستگاه یکی از دستگاه هایی است که جدیدا وارد بازار شده و می تواند تا مقدار قابل توجهی آلودگی های کاتالیست را از بین ببرند.